Uniwersytet Śląski
Bracia Załuscy i ich kolekcjonerska pasja
Założyciele pierwszej polskiej biblioteki publicznej Andrzej Stanisław i
Józef Andrzej Załuscy należeli do rodziny wielkich bibliofilów. Pokaźne
księgozbiory zgromadzili między innymi stryjowie sławetnych braci ― biskup
warmiński Andrzej Chryzostom i biskup połocki Ludwik Bartłomiej. Spadkobiercą
obu krewnych został Andrzej Stanisław. Systematycznie powiększał on otrzymany
księgozbiór. Kolekcjonował nie tylko księgi, ale także: numizmaty, medale,
muszle, „osobliwe kruszce”, okazy zoologiczne i botaniczne, instrumenty
astronomiczne. Pasja zbieractwa nie była obca także Józefowi Andrzejowi.
Młodszy z braci Załuskich rozpoczął kolekcjonowanie ksiąg i rękopisów w wieku
14-15 lat. Gdy wyjeżdżał na studia, jego księgozbiór liczył około 3000 książek.
Wzrost kolekcji nastąpił w roku 1741. W tym czasie Załuski podróżował po innowierczych
krajach Europy (Anglii, Szwecji Niderlandach, Danii), nawiązując kontakty z
drukarzami oraz księgarzami. Zakupione za granicą dzieła mieściły się w 83 ogromnych skrzyniach, z których każdą
mogło udźwignąć około ośmiu mężczyzn.
Zasady funkcjonowania Biblioteki Załuskich
Uroczyste otwarcie książnicy poprzedził konkurs literacki na napisanie
utworu opiewającego zalety biblioteki. W „Kurierze Warszawskim” w następujący
sposób informowano o tym wydarzeniu:
Podaje się do wiadomości, iż dnia 11 Novemb. Roku tego odprawi się
publiczna inauguracja Biblioteki Warszawskiej oraz zaprasza się wszystkich
litteratos, ażeby na wiekopomną tego aktu pamiątkę, kto tylko zechce raczył
napisać lukubracyjną jaką po łacinie czy prosam [….][1].
Inauguracja
książnicy była kilkakrotnie przekładana. Otwarcie nastąpiło dopiero 8 sierpnia
1747 roku. W odrestaurowanym pałacu
Daniłowiczowskim w Warszawie do ogólnego użytku udostępniono wówczas między
innymi: 180 000 druków, 10 000 rękopisów, bogate zbiory rycin, map, medali, numizmatów i „osobliwych
kruszców”. Zasady korzystania z biblioteki określał regulamin opracowany
przez Józefa Andrzej Załuskiego. Zgodnie
z regulaminem:
·
Zbiory udostępniano we wtorki i w czwartki ―
latem w godzinach od 8.00 do 12.00 i od 15.00 do 19.00, zimą do godziny 17.00.
·
Korzystanie z biblioteki było bezpłatne.
·
Czytelnicy nie mogli samodzielnie zabierać
książek z regałów.
·
Publikacje wypożyczano do domu po wypełnieniu
rewersu i uiszczeniu kaucji
w wysokości 10 dukatów za jeden egzemplarz.
·
Kradzież ksiąg była równoważna ze
świętokradztwem.
·
Przed rozpoczęciem lektury dzieła należało
odmówić w intencji fundatorów modlitwę Zdrowaś
Maria, a po ich śmierci psalm De
profundis.
[1] S.
Grzeszczuk, D. Hombek: Książka polska w
ogłoszeniach prasowych XVIII wieku. Źródła.
Red. Z. Goliński. T.4. Cz. 1. Kraków 2000, s.218.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz